Barokk bok av Kjartan

I Stavanger starta arbeidet med å reise ei domkyrkje i første halvdel av 1100-talet. Om lag på den tida vaks Stavanger fram som by. I år har både kyrkja og byen feira stort – ein reknar begge for å vere 900 år gamle. Då er det kjekt å erfare at Stavanger museum sine folk har vend seg til ein saudabu i samband med kyrkjejubileet. Kjartan Fløgstad fekk, som det gjerne heiter, frie taumar.

Kjartan grev seg ned i mykje av kyrkja si historie. Kvifor er kyrkja vigd til St. Svithun? Korleis gjekk det då den danske biskopen Jørgen Erikssøn frå 1571 stod i spissen for kampen mot katolisismen og for å innføre Luthers lære? Og hadde lutheranarane nokon særleg suksess – klarte dei å ta knekken på katolsk kristentru og tradisjonar?

Klart dette er interessante tema for dei historieinteresserte – spanande lesing er det og. Men det som verkeleg er spanande og imponerande i «Kniving i katedralen», er det Fløgstad skriv om det barokke kunstverket, sjølve preikestolen i domen. I romanen, kall han gjerne storverket, «Kron og mynt» som kom ut i 1998, skriv Fløgstad inngåande om treskjering, om treskjerarar og om finsnikkarar. Og vår mann var ikkje i tvil – kunstnaren bak den barokke preikestolen frå 1658 er den skotske treskjeraren Andrew Lawrenceson Smith. Men så viser det seg at Kjartan Fløgstad og mange med han har tatt feil. Og det vedgår han. Nyare forsking har nemleg kome til eit heilt anna resultat. Finsnikkaren må ha vore …. Ja, det skal vi ikkje røpe her.

Men det som skal røpast, er at Kjartan Fløgstad skuldar den engelske forfattaren John le Carré og helten hans George Smiley for interessa for barokk kunst. Og like viktig, han dreg tradisjonsrik folkekunst frå Ryfylke inn i forteljinga om barokken. Han skriv: «Treskjeringa, rosemålinga og spøtet eg hadde hatt rundt meg i oppveksten, hadde røter som slyngde seg attende, ikkje berre til bruskbublane på den barokke preikestolen i Stavanger og til det som var av kyrkjeinventar rundt om i Ryfylke og Hardanger. Frå antikk og italiensk renessanse hadde delar av den katolske kyrkjekunsten vandra frå Nederland og Nord-Tyskland vidare gjennom møbelsnekringa i byhandverket, og sidan fått eit langt etterliv i folkekunsten.»

Då forstår ein at treskjerarkunsten til saudabuen Ola Fagerheim, Kjartans far sin snikkarkunst og mora si spøting blir tema i boka. Det er nærast barokk kunst av Kjartan når han skildrar korleis den verjelause litle guten Kjartan med mjølkespann i handa på veg heim til mor, blir stansa av to av bygdas damer utanfor Walla Manufaktur. Dei beundra og «saumfor» den nye kufta mor hans hadde spøta. «Var det Molly som var verst, eller var det fru Pettersen», skriv han.

Både mora Margit og faren Klaus har fått sine velfortente kapittel i «Kniving i katedralen».

Boka vil vere til sals i sogelaget sin adventbokhandel i Skulegata.