P. M. Kjellsen – ein unik organisator

En ungbøk stevnet inn fjorden,

En Farrissprudlende ungdom fra Larvik

ankom til Sauda via Jelsa og Marvik.

En idrettsglad yndling ved navn P. M. Kjellsen

Som spurte hver saudabu – frisk og frimodig.

– Godtfolk – hvordan er det med formen og helsen?

Ja, hva med litt trening og gymnastikk?

Man så på den unge med undrende blikk.

For den som drev gard i de brattlendte daler,

Han ivret vel neppe for saltomortaler.

Hans rygg-bøy og tøy var en høybør med reip.

Tok kne-bøy og -strekk med spade og greip.

– Hør her – sa vår Kjellsen – til bonden med Blakken

– Din hverdag er velfylt med C-momenter.

Jeg tenker på alle de gutter og jenter

Som ville ha godt av litt turn ned i brakken.

Og flere med han var av samme mening.

De møttes en kveld og dannet forening...

Dette er første femtedel av Åsmund Oftedal sin fyldige og velskrivne prolog til Sauda Turnforening sitt 50-årsjubileum i april 1975. Det var nok ganske naturleg for forfattaren å starta med Peder Martin Kjellsen (1900-1987, vanlegvis berre omtala som P. M.). Kjellsen var nemleg initiativtakar då Sauda Turnforening blei stifta for 100 år sidan, men han blei faktisk så viktig for kulturlivet i Sauda at han fortener sitt eige kapittel.

P.M. og turnforeninga

Det var sjølvsagt P. M. som blei formann i den vanskelege oppstartsfasen, og han hadde leiarvervet i tre periodar og totalt 16 år, siste gong i 1965. I tillegg var han aktiv konkurranseturnar, instruktør, rådgjevar og dommar. Han hadde også administrative verv utanfor Sauda, blant anna formann i Rogaland Gymnastikk- og Turnkrets, og han var også Vestlandet sin representant for NM i lagturn og sat dessutan i utvalet for revisjon av øvingar til Landsturnstevnet.

P. M. var sjølvsagt æresmedlem i Sauda Turnforening.

Er det berre «mjelkepapp?»

I starten av 60-talet var han instruktør for mosjonspartiet for herrer, og han kjørte ofte den velkjente mageøvinga der du sit på baken med armane bak som støtte medan du held eller sirklar beina like over golvet. P. M. hadde sterke magemusklar og kunne sitja slik lenge medan dei andre mosjonistane deisa føtene i golvet. Då kom den faste replikken frå P. M.: «Er det berre mjelkepapp?»

P. M. og Sauda idrettslag

Ein skulle tru at P. M. hadde nok med turnforeninga, men han blei også ein støttespelar for idrettslaget, både som aktiv og trenar i 30 år utan vederlag. Før han kom til Sauda, hadde han konkurrert på friidrettsbanen og spelt fotball for Larvik Turn og Fram, blant anna semifinalen i NM. Trass i ein lei hofteskade tok P. M. også Idrettsmerkestatuetten. Det bør også nemnast at P.M. sat som formann i idrettslaget i to korte periodar, i 1926 og 1948, og var æresmedlem.

P. M. og Sauda Amatørorkester

I Smeltedigelen frå 1952 kan me lesa følgande: «Då det «nye Sauda» blei til, spratt den eine institusjonen etter den andre fram i dagen. Ein av dei såg dagens lys i 1927, nemleg Sauda Salongorkester, seinare omdøypt til Sauda Amatørorkester. Det var P. M. Kjellsen og R. H. Augestad som starta orkesteret utan dirigent, men dei tok sjølv rolla som kapellmeister og sørga for takt og intonering fram til organist, Lyder Juul, blei dirigent i 1946.»

Den allsidige P. M. var også i 1925 med på oppstarten av Mannskoret Luren som seinare blei Sauda Mannskor, du kan tru det eller ei, men han stifta også eige Mannskor i Sauda Klubb.

P. M. i OL i London i 1948

Turnforbundet hadde lagt merke til prestasjonane til Sauda-turnarane, og fire saudabauar blei tatt ut til OL i London. Dessverre var økonomien i forbundet elendig, og dei trekte påmeldinga. EFP åpna nok ein gong «pengebingen,» og Arne Lunde og Alf Nørgaard kunne reisa til London saman med trenaren, P. M. Kjellsen. Dei blei dessverre berre «observatørar» under OL og fekk ikkje delta på grunn av rot frå Turnforbundet.

P. M. og Kulturprisen

Ingen kan nå bli forundra over at Sauda kommune gav Kulturprisen for 1982 til P.M. Kjellsen. P. M. flytta tilbake til Vestfold då han blei pensjonist i 1965, men den spreke pensjonisten tok turen til Sauda for å motta prisen i mars 1983. Her var Sauda Mannskor med Vesla Guggedal på plass for å hylla kulturprisvinnaren, og søstrene Inger Lise og Marianne Haavelsrud framførte to stykke for piano og fiolin. Torgeir Vetti og Stein Enlid helste frå turnforening og mannskor, og sjølvsagt vanka det gode ord frå ordførar, Kåre Årthun, og formann i kulturstyret, Arne C. Thuestad.

P.M. og familien

P. M. frå Larvik gifta seg tidleg med Edle Helene Bugge (1898-1983) frå Åsgårdstrand og flytta til Sauda i 1923. Dei fekk fem barn: Finn (1920-1996), Per (1923-1989), Ingrid (1925-?) gift med Sverre Dahle som dreiv sportsbutikk saman med John Helle fram til 1950, Solveig (1928-1902) gift med Steffen Birkeland og Edle (Vesla) Schiefloe.

Utan å ha full oversikt kan eg slå fast at interessa for turn, fotball og skihopp har gått i arv i tre generasjonar.

Berre Martin Ødegaard slår Kjellsen

P. M. kom frå ein idrettsfamilie i Larvik og hadde to spreke brør, Tormod og Erling. Eit av P. M. sine mange barnebarn, Arne Kjellsen, fortel at Tormod Kjellsen (1894-1978) i 1910 debuterte på fotball-landslaget i ein alder av 15 år og 351 dagar. Det skulle faktisk gå 104 år før Martin Ødegaard slo denne rekorden med 98 dagar. I motsetning til Ødegaard fekk Kjellsen berre to landskampar før han la fotballen på hylla som 18-åring og prioriterte studier i Sverige.

Hard disiplin i oppveksten

Arne Kjellsen fortel at bestefar P. M. og brørne vaks opp i eit relativt strengt regime. På fridagar måtte dei tre sønene starta dagen med to timars øving på fiolinen. Deretter bar det inn på faren sin møbelverkstad og eit par timars pussing på møblar før dei var blanke nok for lakking. Først då var det tid for leik og fotball.

Kunstnaren P. M.

P. M. ville nok ut frå dagens standard neppe blitt rekna som ein moderne mann som tar sin del av pliktene i heimen og dessutan er ute og leikar med barnebarna. Interessa for turn, kunst og kultur var utruleg viktig, og barnebarnet, Arne, fortel at P. M. ikkje kom i bryllaupet då Alida og han gifta seg sommaren 1974. Den helga var det nemleg veteranturnstevne!

Arne huskar også at bestefaren i helgene hadde besøk av ungdommar frå Stavanger som fekk undervisning i fiolin heime hos P. M. i Brekkeveien. Elles var P. M. opptatt av kunst, ikkje minst måleria til Samuel Tveit som han hadde mange av.

P. M. levde kanskje eit «kunstnarliv?» Mange av oss minnest han som mannen med sigaren, og det var nok ein dårleg bevart hemmelegheit at den ressurssterke P. M. også var glad i ein dram eller to. På den måten føyer han seg inn i ei lang rekke med spesielt gåverike idrettsleiarar og politikarar.

Eit minne frå tida i Turnhallen sit spikra. Ofte trente me laurdags ettermiddag, og då tok nok P. M. helgebadet med god tid i badstua.

Etterpå kom han ofte opp i salen, tente sigaren og kom gjerne med tips eller kommentarar.

Som saudabu er det kjekt å lesa at P. M. Kjellsen sin måte å organisera eit idrettslag på, danna mønster for andre lag og foreningar.