Ny bok: Stølslivet var ikkje for pyser

Støling og heiaslått utgjorde lenge ein viktig ressurs for matauk og livberging i Ryfylke. I dag ligg dei fleste stølane berre som vage minne om slitet og strevet som følgde stølslivet.

Nyleg gav Roy Høibo og Lise Bjelland ut boka Til støls», om livet på stølen i Indre Ryfylke.

– Stølane er ein forsømt del av kulturminna våre, seier Høibo, som opplyser at interessa for stølane har kome til under arbeid med fleire kulturminneplanar. Sjølv om stølane i dag framstår i svært varierande stand, er dei fleste godt synlege.

– Stølane utgjer framleis ein viktig del av kulturlandskapet vårt, slår Høibo fast.

Boka fortel om folka, arbeidet, maten dei produserte og husa dei budde i. Undervegs har forfattar og fotograf tråkka milevis i heia og fjellet, på støl-jakt. Til saman har dei besøkt om lag 120 stølar.

Mange tidsvitne

Ei positiv overrasking for Høibo var at det framleis er mange tidsvitne frå stølslivet i Indre Ryfylke.

– Det finst ennå mange spreke 90-åringar som har stølt i barndommen, fortel Høibo.

Rundt 80 personar er intervjua – mange av dei med førstehandskjennskap til stølslivet.

I tillegg har Høibo hatt tilgang til hyttebøker, brev, foto, lyd- og filmopptak og avisarkiv.

– Det var heia som redda oss

Om lag 60 sider av boka er vigd til stølar og stølshistorie i Sauda. Historiene er rikt illustrert med både nye og eldre bilde. Ei rekke saudabuar, både nålevande og døde, krydrar boka med fortellingar frå ei tid då stølen var heilt nødvendig. Blant dei lokale kjeldene Høibo har nytta er eit filmopptak med Vilhelm Herheim (1904-1990), som stølte i Herheimsdalen. Han fortel om eit beinhardt liv med såre bein og der dei ofte fraus.

– Eg og Kristine Skei skulle henta kydne. Me fann dei oppe i Helgedalen, men oppe i Helgedalsskardet hadde det komme snø, veit du, og me berrføtte. Men kydne gjorde frå seg heile vegen, anten det var laust eller fast, så tråkka me i det. Hjalp veldig det, seier Herheim.

Han fortel også at han var med og henta høyet frå heiaslåtten heim att om vinteren.

– Det var heia som redda oss, slår Herheim fast.

Til støls» er på 240 sider i stort format. Ivar Oftedal har stått for utforminga og boka er gitt ut i samarbeid med Ryfylkemuseet.